Άγχος τι είναι;

Το άγχος μπορεί να σημαίνει νευρικότητα, ανησυχία ή αμφιβολία για τον εαυτό. Ορισμένες φορές, ο λόγος του άγχους ανιχνεύεται εύκολα, ενώ άλλες φορές δυσκολότερα. Ο καθένας μας αισθάνεται κάποιο βαθμό άγχους κάθε τόσο. Αλλά το υπερβολικό άγχος, το συχνό, ή το «εκ του πουθενά» μπορεί να μας επηρεάσει βαθιά. Όταν το άγχος παρεμβάλει έτσι, το να μιλήσουμε με ψυχοθεραπευτή μπορεί να βοηθήσει.

Σημάδια και Συμπτώματα του Άγχους

Η διάγνωση του άγχους βασίζεται στα συναισθήματα ανησυχίας του ατόμου, άρα τα συμπτώματα διαφέρουν. Η προσωπικότητα, επανερχόμενες διαταραχές ψυχικής υγείας, και άλλοι παράγοντες μπορεί να εξηγούν τα συμπτώματα που εμφανίζει το άτομο.

Τα συμπτώματα άγχους μπορεί επίσης να είναι σωματικά. Το άγχος μπορεί να προκαλέσει μυϊκή τάση ή αυξημένη πίεση. Τρέμουλο, ιδρώτας, ταχυπαλμία, ζαλάδα και αϋπνία μπορεί επίσης να πηγάζουν από άγχος. Το άγχος μπορεί να προκαλέσει και πονοκεφάλους, προβλήματα στην πέψη, δυσκολία στην αναπνοή και ναυτία.

Εάν τα σωματικά συμπτώματα άγχους είναι έντονα και ξαφνικά, μπορεί να σημαίνουν κρίση πανικού.

Πώς Παρουσιάζεται το Άγχος;

Οι άνθρωποι δείχνουν σημάδια άγχους με πολλούς τρόπους. Κάποιοι μπορεί να μιλούν περισσότερο, ενώ άλλοι αποσύρονται ή απομονώνονται. Ακόμα και άτομα που φαίνονται εξωστρεφή, φιλικά, ή άφοβα μπορούν να έχουν άγχος. Καθώς το άγχος έχει πολλά συμπτώματα, το πώς φαίνεται για κάθε άτομο μπορεί να διαφέρει.

Τα αγχώδη άτομα μπορεί να είναι αποσυρμένα, αλλά αυτό δεν είναι το ίδιο για τον καθένα. Καμιά φορά, το άγχος μπορεί να προκαλεί αντίδραση «πολέμου» παρά «υποχώρησης», και στην προκειμένη περίπτωση το άτομο μπορεί να φαίνεται επιθετικό. Σύγχυση στην ομιλία, τρέμουλο και νευρικά τικ συχνά σχετίζονται με το άγχος. Αλλά καθώς αυτά μπορούν να παρουσιαστούν σε άτομα με άγχος, δεν είναι κάτι συνεχόμενο, και κάποιοι που δεν έχουν άγχος μπορεί να έχουν αυτά τα σημάδια.

Εάν δεν είστε σίγουροι ότι κάποιοι που γνωρίζετε βιώνουν άγχος, μπορεί να μην είναι βοηθητικό να το συζητήσετε, εκτός εάν το κάνουν εκείνοι. Παρόλα αυτά, υπάρχουν κάποια πράγματα που μπορείτε να σκεφτείτε να κάνετε εάν θέλετε να βοηθήσετε κάποιον που ίσως να είναι αγχώδης, να νοιώσει πιο άνετα. Μπορείτε:

Τι Σημαίνει το Γενικευμένο Άγχος;

Προσδιορίζεται από χρόνια συναισθήματα καταστροφής και ανησυχίας τα οποία δεν έχουν άμεσες αιτίες. Πολλοί άνθρωποι αγχώνονται για συγκεκριμένα πράγματα όπως τα οικονομικά, οι συνεντεύξεις για εργασία, ή τα ρομαντικά ραντεβού. Όμως άνθρωποι με Γενικευμένο Άγχος μπορεί να νοιώθουν άγχος για λόγους που δεν είναι ξεκάθαροι. Το γενικευμένο άγχος μπορεί επίσης οφείλεται σε υπερβολική ανησυχία για ένα συγκεκριμένο περιστατικό.

Το DSM-5 εντοπίζει τη γενικευμένη αγχώδη διαταραχή (ΓΑΠ) ως υπερβολική ανησυχία η οποία επηρεάζει το άτομο σε σχεδόν καθημερινή βάση. Πρέπει να διαρκεί τουλάχιστον 6 μήνες και πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον τρία από τα εξής συμπτώματα:

• Συχνή κόπωση
• Ένταση
• Υπερευαισθησία
• Δυσκολία στη συγκέντρωση
• Προβλήματα ύπνου
• Μυϊκή τάση

Πολλοί παράγοντες παίζουν ρόλο στο Γενικευμένο Άγχος. Ζώντας σε αγχώδη περιβάλλοντα ή συνθήκες κακοποίησης μπορεί να είναι μία αιτία. Κάποιες φορές, το άγχος γίνεται συνήθεια. Ένα άτομο που έχει συνηθίσει να αισθάνεται άγχος για ένα συμβάν θα μπορούσε να συνεχίσει να νοιώθει άγχος και μετά τη λήξη του. Κάποιοι ψυχολόγοι πιστεύουν ότι η σύγχρονη ζωή προκαλεί Γενικευμένο Άγχος . Σύμφωνα με αυτούς, οι προθεσμίες, οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής και η παρακολούθηση των κοινωνικών μέσων θα μπορούσαν να προκαλούν χρόνιο άγχος.

Όταν κάποιος δεν μπορεί να εντοπίσει από πού έρχεται το άγχος, η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει. Η ψυχοθεραπεία συχνά βοηθά τα άτομα να μάθουν δεξιότητες διεργασίας και αντοχής ώστε να αντιμετωπίζουν τα συμπτώματα του άγχους. Οι δεξιότητες οι οποίες βοηθούν τα άτομα με χρόνιο άγχος περιλαμβάνουν βαθιές αναπνοές, αυτοσυγκέντρωση, άσκηση, και διεκδικητική επικοινωνία.

Τι Προκαλεί Άγχος;

Το άγχος, όπως η αντίδραση μάχης-φυγής-ακινητοποίησης, στοχεύει στην επιβίωση. Επιτρέπει τους ανθρώπους να προστατεύουν τον εαυτό τους ώστε να αποφεύγουν τον πόνο. Μερικές φορές, ένα άτομο έχει υψηλά επίπεδα άγχους συχνά. Μπορεί να αισθάνονται αβοήθητοι στο να αντιμετωπίσουν τα συμπτώματά τους.

Η βιολογία και το περιβάλλον καθορίζουν εάν το άτομο θα έχει άγχος. Με άλλα λόγια, η αγχώδης συμπεριφορά μπορεί να κληρονομηθεί, να μαθευτεί, ή και τα δύο. Για παράδειγμα, η έρευνα δείχνει ότι οι αγχώδεις γονείς είναι πιθανό να έχουν αγχώδη παιδιά. Όμως, οι γονείς ίσως μοντελοποιήσουν  την αγχώδη συμπεριφορά. Εάν συμβεί αυτό, μπορεί να εισαγάγουν αυτή την συμπεριφορά στα παιδιά τους. Βιώνοντας αγχώδη διαπαιδαγώγηση μπορεί επίσης να ανεβάσει τις πιθανότητες για το άτομο να έχει άγχος. Αυτό συμβαίνει διότι το άγχος γίνεται ένας τρόπος να προβλέπει τον κίνδυνο και να μένει ασφαλές.

Το άγχος μπορεί επίσης να αναπτυχθεί λόγω αδούλευτου τραύματος. Το αδούλευτο τραύμα μπορεί να αφήσει το άτομο σε υψηλή κατάσταση φυσιολογικής έντασης. Όταν συμβαίνει αυτό, κάποιες εμπειρίες μπορούν να ενεργοποιήσουν ξανά το παλαιό τραύμα. Αυτό είναι συχνό για ανθρώπους με μετατραυματική διαταραχή άγχους (ΜΤΔΑ).

Κατηγορίες Άγχους

Το άγχος είναι η βάση διαφόρων διαταραχών ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένων των κρίσεων πανικού και των φοβιών. Συχνά σχετίζεται και με άλλες διαταραχές, όπως ψυχαναγκασμούς και καταναγκασμούς, ΜΤΔΑ, και κατάθλιψη. Πέρα από το γενικευμένο άγχος, το DSM-V επισημαίνει τα εξής θέματα ψυχικής υγείας ως διαταραχές άγχους:

• Άγχος αποχωρισμού: Μπορεί να χαρακτηρίζεται από δισταγμό για έξοδο από το σπίτι ή απομάκρυνσης από τους γονείς και άγχος όταν το άτομο βρίσκεται μακριά από τους γονείς.
• Επιλεκτική αλαλία: Η επιλεκτική αλαλία συμβαίνει όταν το άτομο μιλά μόνο σε ορισμένες καταστάσεις. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει δυσκολίες με τη μαθητική, εργασιακή, ή την κοινωνική επιτυχία.
• Πανικός: Η διαταραχή πανικού διαγιγνώσκεται με επαναλαμβανόμενες κρίσεις πανικού, συμπεριλαμβανομένων σωματικών συμπτωμάτων άγχους.
• Συγκεκριμένες φοβίες: Οι φοβίες είναι φόβοι για συγκεκριμένα πράγματα ή καταστάσεις, τις οποίες το άτομο αποφεύγει.
• Κοινωνικό άγχος: Τα άτομα με κοινωνική φοβία νοιώθουν φόβο ή άγχος σε κοινωνικές περιστάσεις. Ο φόβος είναι συχνά δυσανάλογος με την απειλή, και τα άτομα με κοινωνικό άγχος ίσως αποφεύγουν κοινωνικές περιστάσεις.
• Αγοραφοβία: Η αγοραφοβία μπορεί να περιλαμβάνει φόβο για πρόσβαση σε ανοιχτούς ή κλειστούς χώρους, έξοδο από το σπίτι, και φόβο μέσα στο πλήθος ή για τη χρήση μέσων μαζικής μεταφοράς.
• Φαρμακευτικής/χημικής-προέλευσης άγχος: Αυτή η κατάσταση διαγιγνώσκεται με άγχος το οποίο φαίνεται  να προκαλείται άμεσα από έκθεση σε συγκεκριμένες ουσίες, όπως στην καφεΐνη ή το αλκοόλ. Το άγχος μπορεί επίσης να προκαλείται από φαρμακευτική ουσία.

Το άγχος στα Παιδιά

Τα παιδιά, όπως και οι ενήλικες, μπορούν να βιώνουν άγχος. Όμως, τα παιδιά μπορεί να εκδηλώσουν διαφορετικά συμπτώματα από τους ενήλικες. Γνωρίζοντας πώς να εντοπίζουν το άγχος στα παιδιά μπορεί να βοηθήσει τους γονείς ή τους κηδεμόνες να το αντιμετωπίσουν εγκαίρως. Στη συνέχεια, οι γονείς μπορούν να επιλέξουν να απευθυνθούν σε ψυχολόγο για να βοηθήσει το παιδί τους να μάθουν πώς να ελέγχουν το άγχος.

Εάν ένα παιδί αισθάνεται άγχος πιο συχνά και πιο έντονα από τα περισσότερα παιδιά της ίδιας ηλικίας, μπορεί να έχουν κάποιο είδος άγχους. Ένα παιδί με άγχος μπορεί να δυσκολεύεται να πηγαίνει στο σχολείο. Μπορεί επίσης να αποφεύγει κοινωνικές ή εξωσχολικές δραστηριότητες, όπως τα αθλητικά. Κάποια παιδιά με άγχος δυσκολεύονται, για την ηλικία τους, στο να κάνουν φίλους ή στο να ανεξαρτητοποιούνται. Το άγχος στα παιδιά μπορεί να φαίνεται με το κλάμα, την εξάρτηση στους γονείς, ή με συναισθηματικές κρίσεις.

Τα παιδιά με άγχος μπορεί να έχουν συμπεριφορές που να μοιάζουν με ψυχαναγκασμούς ή καταναγκασμούς. Το συνεχές ξύσιμο ή τράβηγμα στο δέρμα ή στα μαλλιά μπορεί να είναι αγχώδης συμπεριφορά. Επίσης μπορεί να δείχνουν σημάδια άγχους αποχωρισμού. Σημάδια του άγχους αποχωρισμού περιλαμβάνουν την εξάρτηση στους γονείς, το κλάμα, ή την άρνηση για το σχολείο ή τις επισκέψεις στα σπίτια φίλων. Τα παιδιά μπορεί να βιώνουν γενικευμένο άγχος και να μην μπορούν να εξηγήσουν γιατί νοιώθουν αγχωμένα. Καθώς τα παιδιά έρχονται στην εφηβεία, μπορεί να είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν άγχος. Το κοινωνικό άγχος συχνά ξεκινά γύρω στην ηλικία των 13. Μέχρι και το 25,1% των εφήβων μεταξύ των 13 και 18 μπορεί να βιώσουν μία κατάσταση άγχους.

Τα μεγαλύτερα παιδιά ή οι έφηβοι μπορεί να αναπτύξουν άγχος σχετικά με την τροφή, που μπορεί να οδηγήσει σε διαταραγμένη λήψη τροφής. Εάν αυτό αφεθεί ανεξερεύνητο, μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές υγείας. Οι έρευνες δείχνουν ότι μέχρι και το 91% των έφηβων κοριτσιών έχουν προσπαθήσει να ελέγξουν το βάρος τους με το φαγητό. Παράλληλα, περίπου το 40% των έφηβων κοριτσιών δείχνουν σημάδια διαταραγμένης λήψης τροφής. Κάποιοι ερευνητές λένε πως ζητήματα λήψης τροφής αυξάνονται και στους άρρενες. Ενώ το άγχος σε σχέση με την τροφή μπορεί να συμβαίνει από μόνο του, συχνά προκύπτει μαζί με άλλες καταστάσεις που έχουν σχέση με το άγχος, όπως οι ψυχαναγκασμοί και οι καταναγκασμοί. Η διαταραγμένη λήψη τροφής μπορεί επίσης να αναπτυχθεί σε εφήβους ως ένας μηχανισμός αντιμετώπισης για το άγχος ή το τραύμα.

Βιβλιογραφία:

1. American Psychological Association. (2009). APA concise dictionary of psychology.Washington, DC: American Psychological Association.
2. Anxiety disorders and panic attacks. (n.d.). University of Michigan. Retrieved from https://www.uhs.umich.edu/anxietypanic#help
3. Anxiety disorders. (2016). Retrieved from http://www.nimh.nih.gov/health/topics/generalized-anxiety-disorder-gad/index.shtml
4. Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5. (5th ed.). (2013). Washington, D.C.: American Psychiatric Association.
5. Does my child have an anxiety disorder? (n.d.). AnxietyBC. Retrieved from https://www.anxietybc.com/parenting/childhood-anxiety
6. Facts and statistics. (n.d.). Retrieved from https://adaa.org/about-adaa/press-room/facts-statistics 
7. Hudson, J. L., Dodd, H. F., & Bovopoulos, N. (2011). Temperament, family environment and anxiety in preschool children. Journal of Abnormal Child Psychology, 39(7), 939-51. doi: http://dx.doi.org/10.1007/s10802-011-9502-x
8. Kring, A. M., Johnson, S. L., Davison, G. C., & Neale, J. M. (2010). Abnormal psychology.Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.
9. Teenage eating disorders. (n.d.). Walden Center for Education and Research. Retrieved from http://www.waldencenter.org/popular-searches/teen-eating-disorders
10. Tyrer, P., & Baldwin, D. (2006). Generalised anxiety disorder. The Lancet, 368(9553), 2156-66. Retrieved from http://search.proquest.com/docview/199069841?accountid=1229